صفر تا صد اعتبار در پژوهش های علمی

امکان ندارد بخواهید پژوهش علمی را بنویسید یا تحقیق علمی را انجام بدهید، ولی با مفهوم و موضوع اعتبار روبه رو نشوید. تمامی پژوهشگران برای انجام تحقیقات خود موظف هستند، به موضوع اعتبار در پژوهش بپردازند. در عین حال با استفاده از روش هایی، میزان اعتبار علمی پژوهش خود را بالا ببرند. در این مقاله، کامل ترین آموزش ممکن را در مورد اعتبار در پژوهش های علمی برای شما ارایه خواهیم داد. پس همراه کیارا آکادمی باشید.

روایی چیست؟

روایی یا اعتبار (Validity) به صحت و دقت در عملیاتی کردن متغیرها و سنجش آن ها اشاره دارد. در اصل ما می خواهیم به این سوال پاسخ دهیم، که آیا مقیاس یا آزمونی که برای سنجش متغیرهای تحقیق ساخته ایم یا انتخاب کرده‌ ایم، همان متغیر مورد نظر ما را می سنجد یا خیر؟ مثلا شما می خواهید هوش افراد را بررسی نمایید. یک نفر به شما می گوید کاری ندارد و کافی است یک متر بردارید و دور جمجمه افراد را متر کنید. این گونه می فهمید هوش آن ها چقدر است. هر چه دور سر افراد بزرگ تر باشد، هوش آن ها بیشتر خواهد شد. اما پژوهشگر باهوش خواهد پرسید، آیا سایز دور سر می تواند واقعا هوش افراد را بسنجد؟ در چنین حالتی خواهیم گفت ابزار سنجش تحقیق ما اعتبار ندارد و در نتیجه سنجش ما در کل از اعتبار می افتد. برای افزایش روایی تحقیق، که نشان دهنده دقت و صحت اندازه‌گیری است، پژوهشگر باید از مقیاس هایی استفاده کند، که قبلا اعتبار آن ها بررسی شده و بتواند آن ها را گزارش دهد.

یک پژوهش و تحقیق خوب چه ویژگی هایی دارد؟

می توان گفت یک پژوهش علمی باید 4 ویژگی اصلی داشته باشید تا بتوان گفت آن پژوهش یک پژوهش خوب می باشد. از این 4 ویژگی در این مقاله، یکی را به صورت کامل آموزش می دهیم. این 4 ویژگی شامل این موارد است:

1. عینیت: از بی طرفی محقق ناشی می شود.
2. روایی: دقت در ابزار های سنجش که متغیر مورد نظر را به درستی بسنجد.
3. پایایی: بدست آوردن نتایج یکسان در تکرار آزمون.
4. نمایانندگی: بر اساس نمونه گیری صحیح و این که نتایج نمونه را بتوان به جامعه آماری تعمیم داد.

تفاوت روایی و پایایی در مطالعات پژوهشی

برخی اوقات دانشجویان تفاوت بین روایی و پایایی در مطالعات پژوهشی را نمی دانند و ممکن است بین این دو تفکیک قائل نشوند. روایی علمی در واقع به موضوع دقت ابزار های سنجش و مناسب بودن آن ها در اندازه گیری برای یک متغیر می پردازد، مثلا در نظر بگیرید که آزمون کنکور سراسری رشته تجربی، دانش افراد را در همین رشته بسنجد، نه این که سوالات آن مربوط به دانشجویان هنر باشد. در حالی که پایایی به موضوع ثبات در اندازه گیری توسط یک ابزار یا مقیاس سنجش می پردازد. یعنی با هر بار تکرار آزمون شاهد یکسانی نتایج (حتی در صورت تکرار تحقیق در شرایط یکسان) باشیم. مثلا هر بار از دانش آموزان ، آزمون کنکور را بگیریم، نتایج مشابه بدست آوریم. البته باید به این موضوع نیز اشاره شود که بین روایی و پایایی رابطه مستقیم وجود دارد و در اصل با افزایش یافتن پایایی تحقیق، میتوان انتظار داشت روایی تحقیق هم افزایش یابد. برای فهم بهتر به این تصویر توجه کنید. در حالت اول تیرها در یک نقطه نزدیک به هم برخورد کرده ولی به هدف درست نزده و گوشه سیبل را مورد هدف قرار داده. در حالت دوم، تیرها بدون نظم، هر جایی اصابت کرده اند. در حالت سوم هم هدف درست بوده و هم همه تیر ها به صورت تکراری یکجا برخورد کرده اند.

همچنین مقاله صفر تا صد پایایی در پژوهش های علمی را نیز مطالعه کنید

مثال برای اعتبار در پژوهش علمی

مثلا نمی توان از سوالات مربوط به افسردگی، برای سنجش اختلال شخصیت پارانوئید استفاده نمود. یا مثلا از ترازو برای سنجش متراژ قد افراد بهره جست.

انواع روایی در پژوهش های علمی

ما در علم روش تحقیق، انواع متفاوتی از اعتبار را داریم، که پژوهشگر باید آن ها را بداند و برای پژوهش خود از آن ها استفاده کند. انواع اعتبار شامل این موارد است:

• روایی توصیفی
• روایی تفسیری
• روایی ارزیابی
• روایی سازه
• روایی محتوایی
• روایی صوری
• روایی ملاکی
• روایی همزمان
• روایی پیشگو

روایی توصیفی چیست ؟

این نوع از اعتبار (Descriptive Validity) به دقت در تشریح اطلاعات در مورد موضوع تحقیق، در گزارش پژوهش های کیفی که توسط محقق ارایه می شود، اشاره دارد. همین طور در تحقیقات کیفی به روایی تفسیری (Interpretative Validity) و روایی نظری (Theoretical Validity) و روایی ارزیابی (Evaluative Validity) نیز پرداخته می شود.

روایی سازه چیست ؟

سوال این است که، آیا داده های بدست آمده از اجرای ابزار مشخص، سازه ها و مفاهیم مد نظر را می سنجند؟ مثلا سوالات اضطراب باید به مفاهیم اضطراب مربوط شوند. به این نوع روایی، روایی سازه (Construct Validity) می گویند. روایی سازه از دو نوع روایی ایجاد می شود:

1. روایی همگرا (Convergent Validity): میزان همبستگی بین تک تک سوالات را بررسی می کند. در اصل در این روایی، میزان همبستگی بین هر عامل با سوالاتش دارای اهمیت است. برای بررسی این روایی ، باید از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده کرد.
2. روایی واگرا (Divergent Validity): تفاوت بین آزمون ها را بررسی می کند، به گونه ای که اگر سوالات مربوط به دو آزمون مجزا (که دو متغیر متفاوت را بررسی می کنند) با هم همبستگی بالایی نداشته باشند دارای این نوع روایی هستند. در این نوع از روایی اگر سوالات یک عامل، با عامل های دیگر هم همبستگی داشته باشد، روایی واگرا به مشکل می خورد. برای بررسی این روایی از روش تحلیل عاملی تاییدی استفاده می شود.

در کل روایی سازه ارزیابی می کند که آیا ابزار اندازه گیری واقعاً چیزی را که ما به اندازه گیری آن علاقه مندیم نشان می دهد یا خیر. برای ایجاد اعتبار کلی یک روش بسیار مهم است.

سازه چیست؟

سازه به مفهوم یا مشخصه ای اطلاق می شود که نمی توان مستقیماً مشاهده کرد، اما می توان آن را با مشاهده سایر شاخص های مرتبط با آن اندازه گیری کرد. سازه ها می توانند ویژگی های افراد باشند، مانند هوش، چاقی، رضایت شغلی یا افسردگی. آنها همچنین می توانند مفاهیم گسترده تری باشند که برای سازمان ها یا گروه های اجتماعی مانند برابری جنسیتی، مسئولیت اجتماعی شرکت ها یا آزادی بیان اعمال می شوند. مثال : هیچ موجود عینی و قابل مشاهده ای به نام «افسردگی» وجود ندارد که بتوانیم مستقیماً آن را اندازه گیری کنیم. اما بر اساس تحقیقات و نظریه های روانشناختی موجود، می توان افسردگی را بر اساس مجموعه ای از علائم و شاخص ها مانند اعتماد به نفس پایین و سطح انرژی پایین اندازه گیری کرد.

روایی سازه را چگونه بررسی کنیم؟

اعتبار سازه در مورد حصول اطمینان از اینکه روش اندازه گیری با ساختاری که می خواهید اندازه گیری کنید مطابقت دارد. اگر پرسشنامه ای برای تشخیص افسردگی تهیه کنید، باید بدانید: آیا پرسشنامه واقعا ساختار افسردگی را اندازه گیری می کند؟ یا این که در واقع خلق و خو، عزت نفس یا سازه دیگری را اندازه گیری می کند؟ برای دستیابی به اعتبار سازه، باید اطمینان حاصل کنید که شاخص‌ها و اندازه‌گیری‌های شما به دقت بر اساس دانش موجود مرتبط توسعه داده شده‌اند. پرسشنامه باید فقط شامل سوالات مرتبطی باشد که شاخص های شناخته شده افسردگی را می سنجد.

روش تعیین اعتبار سازه در پژوهش های علمی

برای این کار باید در سه مرحله پیش رفت:

1. باید سازه ها دقیق تعریف شود
2. ابزارهای اندازه گیری انتخاب شود
3. بررسی همبستگی درونی و بیرونی (با آزمون های دیگر )

همچنین مقاله آموزش صفر تا صد تحلیل عاملی تاییدی را نیز مطالعه کنید

روایی صوری چیست ؟

سوالی که هر محقق باید از خود بپرسد این است که، سوالات آزمون، تا چه میزان در ظاهر شبیه به موضوع و متغیر های اصلی تحقیق است؟ به این نوع اعتبار، روایی صوری (Face Validity) می گویند. روایی صوری این موضوع را در نظر می‌گیرد که محتوای یک آزمون چقدر مناسب به نظر می‌رسد. این شبیه به اعتبار محتوا است، اما اعتبار صوری یک ارزیابی غیر رسمی و ذهنی است. مثال: شما یک نظرسنجی برای اندازه گیری منظم عادات غذایی افراد ایجاد می کنید. شما آیتم‌های نظرسنجی را مرور می‌کنید، که سؤالاتی در مورد هر وعده غذایی در روز و میان وعده‌هایی که در هر روز هفته خورده‌اند، می‌پرسند. در ظاهر، نظرسنجی نمایانگر خوبی از چیزی است که می‌خواهید آزمایش کنید، بنابراین آن را دارای اعتبار صوری بالایی می‌دانید. از آن جایی که اعتبار صوری یک معیار ذهنی است، اغلب ضعیف‌ترین شکل اعتبار در نظر گرفته می‌شود. با این حال، می تواند در مراحل اولیه توسعه یک روش مفید باشد.

روایی محتوایی چیست ؟

سئوالات تحقیق باید تمام محتوای تحقیق را پوشش بدهد و تمام آن ها را بسنجد. به این نوع اعتبار، روایی محتوایی (Content Validity) می گویند. اعتبار محتوا ارزیابی می کند که آیا یک آزمون نماینده تمام جنبه های سازه است یا خیر. برای تولید نتایج معتبر، محتوای آزمون، نظرسنجی یا روش اندازه‌ گیری باید تمام بخش‌های مرتبط موضوعی را که هدف آن اندازه‌گیری است، پوشش دهد. اگر برخی از جنبه‌ها در اندازه‌گیری وجود نداشته باشد (یا اگر جنبه‌های نامربوط گنجانده شود)، اعتبار آن تهدید می‌شود و پژوهش احتمالاً از سوگیری متغیر حذف شده رنج می‌برد. مثال: یک معلم ریاضی برای کلاس خود یک تست جبر پایان ترم ایجاد می کند. این آزمون باید هر شکلی از جبر را که در کلاس تدریس می شود پوشش دهد. اگر برخی از انواع جبر کنار گذاشته شوند، نتایج ممکن است نشانه دقیقی از درک دانش آموزان از موضوع نباشد. به طور مشابه، اگر او شامل سؤالاتی باشد که به جبر مرتبط نیستند، نتایج دیگر معیار معتبری برای دانش جبر نیستند.

همچنین مقاله روش های سنجش پایایی را نیز مطالعه کنید

روش تعیین روایی محتوایی

جهت بررسی روایی محتوایی پرسشنامه، باید از گروهی از متخصصان همان زمینه تحقیق، که به موضوع تحقیق مسلط هستند، استفاده کنیم. این گروه از متخصصان سوالات پرسشنامه را بررسی می کنند، که به درستی ترجمه شده باشد و با اهداف پژوهش همخوانی لازم را داشته باشد و در عین حال برای مخاطب قابل درک باشد. در پایان بعد از بررسی کامل توسط متخصصان، به آنان یک طیف لیکرت داده می شود، تا بر اساس آن امتیاز دهی انجام دهند. میانگین امتیازی که می دهند بررسی خواهد شد.

روایی ملاکی چیست ؟

به میزان ارتباط نمرات حاصل از یک آزمون با نمرات حاصل از یک آزمون دیگر اشاره دارد. اعتبار ملاکی یا معیار (Criterion-Related Validity) زمانی مطرح می شود که، یک آزمون برای پیش‌بینی عملکرد یا رفتار در شرایط متفاوت هم به کار آید. مثلا نمرات استعداد تحصیلی با موفقیت در دانشگاه ارتباط داشته باشد.در کل اعتبار ملاکی یا معیار ارزیابی می کند که یک آزمون چقدر می تواند یک نتیجه مشخص را پیش بینی کند، یا این که نتایج آزمون شما چقدر به نتایج یک آزمون دیگر تقریب دارد.

متغیر معیار چیست؟

یک متغیر معیار یک اندازه‌گیری ثابت و مؤثر است که به طور گسترده معتبر در نظر گرفته می‌شود و گاهی اوقات به عنوان اندازه‌گیری «استاندارد طلا» از آن یاد می‌شود. یافتن متغیرهای معیار ممکن است بسیار دشوار باشد.

اعتبار معیار چیست؟

برای ارزیابی اعتبار معیار، همبستگی بین نتایج اندازه گیری خود و نتایج اندازه گیری معیار را محاسبه می کنید. اگر همبستگی بالایی وجود داشته باشد، این نشان می دهد که آزمون شما آنچه را که قصد اندازه گیری آن را دارد اندازه گیری می کند. مثال: یک استاد دانشگاه آزمون جدیدی برای سنجش توانایی نوشتن انگلیسی متقاضیان ایجاد می کند. برای ارزیابی این که آزمون واقعاً توانایی نوشتاری دانش‌ آموزان را اندازه‌گیری می‌کند، او یک آزمون موجود را پیدا می‌کند که اندازه‌گیری معتبری از توانایی نوشتاری انگلیسی در نظر گرفته می‌شود، و زمانی که همان گروه از دانش‌آموزان در هر دو آزمون شرکت می‌کنند، نتایج را با هم مقایسه می‌کند. اگر نتایج بسیار مشابه باشند، آزمون جدید از اعتبار معیار بالایی برخوردار است.

روایی همزمان چیست ؟

زمانی که همزمان با اجرای یک آزمون، آزمون دیگری هم با ابزار دیگری اجرا کنیم و بین این دو آزمون همبستگی بگیریم، روایی همزمان (Concurrent Validity) بدست می آید.

روایی پیشگو چیست ؟

داده حاصل شده از یک مقیاس یا ابزار تا چه حد می‌تواند عملکرد یک متغیر را در آینده پیش‌ بینی کند؟ در این جا اعتبار پیشگویی (Predictive Validity) مطرح می شود. مثلا اگر در بررسی با یک مقیاس به یک نتیجه ای برسیم، می توانیم بعد از مدتی دوباره به محل تحقیق مراجعه نماییم و دوباره بررسی کنیم که آیا پیشگویی درست بوده و نتیجه حاصل شده یا ادامه داشته یا خیر؟

همچنین مقاله انواع متغیرها در آمار را نیز مطالعه کنید

بررسی روایی پرسشنامه های تحقیق

در زمینه بحث اعتبار در پژوهش های علمی، زمانی که محقق می خواهد از یک آزمون یا پرسشنامه برای سنجش متغیر خود استفاده نماید، باید اعتبار پرسشنامه را بررسی کند. در اصل باید ببیند آیا این مقیاس یا پرسشنامه، با اهداف مطرح شده در آزمون، مطابقت دارد یا نه؟  آیا ابزار سنجش انتخاب شده، واقعا متغیرهای  تحقیق را اندازه گیری می نماید یا نه؟ از طرفی تا چه حد این ابزار ها دقت دارند و می توانند مولفه ها را به گونه ای بررسی کنند که بتوان نتایج را به جامعه آماری تعمیم داد؟

خلاصه اعتبار در پژوهش های علمی

اعتبار به شما می گوید که یک روش با چه دقتی چیزی را اندازه می گیرد. اگر روشی آنچه را که ادعا می‌کند اندازه‌گیری می‌کند، اندازه‌گیری می‌کند و نتایج با مقادیر واقعی مطابقت دارد، می‌توان آن را معتبر دانست. چهار نوع اصلی اعتبار:

• روایی سازه: آیا آزمون مفهومی را که قرار است اندازه گیری کند، اندازه گیری می کند؟
• روایی محتوا: آیا آزمون کاملاً نمایانگر چیزی است که هدف آن اندازه گیری است؟
• اعتبار صوری: آیا محتوای آزمون برای اهداف آن مناسب به نظر می رسد؟
• اعتبار معیار: آیا نتایج دقیقاً نتیجه مشخصی را که برای اندازه‌گیری طراحی شده‌اند، اندازه‌گیری می‌کنند؟

در تحقیقات کمی، شما باید پایایی و اعتبار روش ها و اندازه گیری های خود را در نظر بگیرید.